၂၀၂၃ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၁၀ ရက်နေ့သည် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လူ့အခွင့်အရေးကြေငြာစာတန်း (UDHR) ၇၅ နှစ်ပြည့်နေ့ ဖြစ်သည်။ သို့သော် လည်း မြန်မာနိုင်ငံတွင် ၂၀၂၁ ခုနှစ် ဖေော်ဝါရီလ ၁ ရက်နေ့တွင် စစ်တပ်မှ တိုင်းပြည်အချုပ်အခြာအာဏာကို အတင်းအဓမ္မလုယူခဲ့ ပြီးနောက် ယခင်ကတည်း က ဆိုးရွားနေသည့် လူ့အခွင့်အရေးအခြေအနေသည် ပို၍ စိုးရိမ်ဖွယ် အခြေအနေသို့ ရောက်ရှိလာသည်။
အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လူ့အခွင့်အရေး ကြေငြာစာတန်း အပိုဒ် (၃) မှ (၇) အထိသည် လူသားတိုင်း အသက်ရှင်သန်ခွင့်၊ လွတ်လပ်ခွင့်နှင့် အသက်မွေးဝမ်းကျောင်းပိုင်ခွင့်၊ ကျွန်ပြုခြင်း မရှိစေရန်၊
ညှဥ်းပန်းနှိပ်စက်ခြင်း မခံရစေရန်၊ ဥပဒေရှေ့မှောက်တွင် ညီတူညီမျှ ခံစား၊ ကာကွယ်ပိုင်ခွင့်များကို ဖော်ပြ ထားသည်။ သို့သော်လည်း အာဏာသိမ်းပြီးနောက် မြန်မာနိုင်ငံအတွင်း ဖြစ်ပေါ်နေသည့် လူ့အခွင့် အရေး ချိုးဖောက်မှုများသည် အထက်ပါ ကြေငြာစာတန်းပါ အချက်များကို ပြင်းပြင်းထန်ထန် ချိုးဖောက် ဖြစ်ပေါ်နေသည်ကို တွေ့ရှိရ သည်။
ထို့အပြင် လက်နက်ကိုင် ပဋိပက္ခအတွင်း လိုက်နာကျင့်သုံးရမည့် နိုင်ငံတကာ လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှု ဥပဒေ (IHL) ပါ အခြေခံမူများကိုလည်း ချိုးဖောက်နေသည်ကို တွေ့ရသည်။
IHL မှာ စစ်ပွဲကာလအတွင်း လူသားဆန်မှု၊ ကာကွယ်စောင့်ရှောက် ပေးရမည့်သူများကို ကာကွယ်စောင့်ရှောင်ရန်နှင့် လက်နက်ကိုင် ပဋိပက္ခနှင့် မသက်ဆိုင်သည့် အရပ်သားနှင့် အရပ်သား ဆိုင်ရာ ပစ်မှတ်များ ကို တိုက်ခိုက်ခြင်းမပြုရန် ဖော်ပြထားသည်။ သို့သော်လည်း စစ်အာဏာရှင်တို့သည်
စစ်ပွဲနှင့် မသက်ဆိုင်သည့် အရပ်သားများနှင့် အရပ်သားဆိုင်ရာ ပစ်မှတ်များကို ခွဲခြားခြင်းမရှိပဲ ပစ်ခတ်တိုက်ခိုက် သည့်အပြင် အရပ်သားများအား စစ်တပ်၏ စားနပ်ရိက္ခာ၊ လက်နက်ပစ္စည်းများ အတင်းအကြပ် သယ်ဆောင်ပေးရခြင်း၊ လမ်းပြရခြင်းနှင့် လူသားဒိုင်းအဖြစ် အသုံးချနေခြင်း သည် IHL ၏ အခြေခံမူများကိုလည်း ချိုးဖောက်ရာ ရောက်သဖြင့် စစ်ရာဇတ်မှုများ ကျူးလွန်ခြင်းလည်း ဖြစ်နိုင်သည်။
မြန်မာနိုင်ငံအတွင်းရှိ အရပ်သားပြည်သူများအပေါ် စစ်အာဏာရှင်တပ်၏ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှု များကို Spring Archive က ၂၀၂၁ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလကတည်းက ဆိုရှယ်မီဒီယာများမှ တဆင့် စောင့်ကြည့် လေ့လာ မှတ်တမ်းတင်ခြင်းများ ပြုလုပ်ခဲ့သည်။ ရရှိလာသော အချက်အလက်များထဲမှ ၂၀၂၃ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ မှ နိုဝင်ဘာလအတွင်း စစ်အာဏာရှင်တပ်က စစ်ကြောင်းထိုးရာ ဒေသတလျှောက်ရှိ အရပ်သားပြည်သူများကို လူသားဒိုင်းအဖြစ် ဖမ်းဆီးခြင်း၊ လူသားဒိုင်း များကို နှိပ်စက်သတ်ဖြတ်ခြင်း ပြုလုပ်ခဲ့သည်များကို စုစည်းကာ ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာ ဖော်ထုတ်ခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။
