မြန်မာစစ်တပ်သည် နိုင်ငံအရှေ့မြောက်ပိုင်းနှင့် အနောက်ပိုင်းမှ ပုန်ကန်မှုများကို တိုက်ခိုက်ရာတွင် အရပ်သားများကို သိမ်းကြုံးသတ်ဖြတ်ဖမ်းဆီးပြီး ဆင့်ကွဲဗုံးများကို လေကြောင်းမှကြဲချနေကြောင့် လူအခွင့်အရေးအဖွဲ့ဖြစ်သည့် နိုင်ငံတကာ လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့်အဖွဲ့ (AI) က ပြောကြားလိုက်ပြီး စစ်ရာဇဝတ်မှု စုံစမ်းစစ်ဆေးရန် တောင်းဆိုလိုက်သည်။
ညီနောင်မဟာမိတ် သုံးဖွဲ့ဟုခေါ်သည့် ရက္ခိုင်တပ်တော် (AA)၊ မြန်မာအမျိုးသား ဒီမိုကရက်တစ် မဟာမိတ်တပ်မတော် (MNDAA) နှင့် တအာင်းအမျိုးသားလွတ်မြောက်ရေး တပ်မတော် (TNLA) တို့က အောက်တိုဘာလ ၂၇ ရက်နေ့တွင် ညှိနှိုင်းထိုးစစ်စတင်ပြီးနောက် ရှမ်းပြည်မြောက်ပိုင်းတွင် တိုက်ပွဲများ ဖြစ်ပွားနေသည်။ နှစ်ပတ်ကျော်ခန့် ကြာသောအခါ AA ကလည်း နိုင်ငံအနောက်ပိုင်း ရခိုင်ပြည်နယ်မှ စစ်တပ်စခန်းများကို တိုက်ခိုက်သည်။
ကောင်းစွာလေ့ကျင့် လက်နက်တပ်ဆင်ထားသည့် တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင် အဖွဲ့အစည်းများ၏ ထိုထိုးစစ်သည် တနိုင်ငံလုံးမှ ပြည်သူ့ကာကွယ်ရေးတပ်များကို ထိန်းချုပ်ရန် ရုန်းကန်နေရသည့် စစ်တပ်အတွက် ကြီးမားသော စိန်ခေါ်မှုဖြစ်သည်။ ၂၀၂၁ ခုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီလတွင် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်၏ ရွေးကောက်ခံအစိုးရကို စစ်တပ်က အာဏာသိမ်းပြီးနောက် ဒီမိုကရေစီလိုလားသော လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့အစည်း ဖြစ်သည့် ပြည်သူ့ကာကွယ်ရေးတပ်များ ပေါ်ပေါက်လာသည်။
အထက်ပါ မဟာမိတ်အဖွဲ့သည် ရှမ်းပြည်မြောက်ပိုင်းမှ နယ်စပ်ဂိတ် လေးခုသိမ်းပိုက်ခြင်း အပါအဝင် ကျယ်ပြန့်သော အောင်ပွဲများရသည်။ တိုက်ပွဲစတင်ပြီး မကြာမီ စစ်ကောင်စီက မြို့သုံးမြို့ကို ဆုံးရှုံးသွားကြောင်း ဝန်ခံပြီး တန်ပြန်တိုက်ခိုက်မည်ဟု ပြောသည်။
အောက်တိုဘာလနှောင်းပိုင်းတွင် စတင်သော တိုက်ပွဲကြောင့် အရပ်သား ၃၇၈ ဦးသေဆုံးကာ အခြားသူ ၅၀၅ ဦးဒဏ်ရာရပြီး လူပေါင်း ၆၆၀,၀၀၀ ကျော် နေရပ်စွန့်ခွာထွက်ပြေးနေရသည်ဟု ကုလသမဂ္ဂ လူသားချင်းစာနာမှု ညှိနှိုင်းရေးရုံး (OCHA) က ဒီဇင်ဘာလ ၁၅ ရက်နေ့ အစီရင်ခံစာတွင် ဖော်ပြသည်။ လွန်ခဲ့သော သုံးနှစ်နီးပါးတွင် စစ်တပ်က အာဏာသိမ်းနောက် တနိုင်ငံလုံးတွင် လူပေါင်း ၂ ဒသမ ၆ သန်း နေရပ်စွန့်ခွာ ထွက်ပြေးနေရသည်ဟု OCHA ၏ ခန့်မှန်းချက်အရ သိရသည်။
ဒီဇင်ဘာလ အစောပိုင်းက ရှမ်းပြည်နယ် နမ့်ခမ်းကို စစ်တပ်က နိုင်ငံတကာပိတ်ပင်ထားသည့် ဆင့်ကွဲဗုံးများဖြင့် တိုက်သည့် လေကြောင်းတိုက်ခိုက်မှု တခုကို နိုင်ငံတကာ လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့်အဖွဲ့က ၎င်းတို့အစီရင်ခံစာတွင် မှတ်တမ်းတင်ထားသည်။ ဆင့်ကွဲဗုံးသည် လေထဲတွင် ပွင့်ပြီး ဗုံးငယ်များကို ကျယ်ပြန့်သော နေရာသို့ လွင့်စင်ပေါက်ကွဲစေသည့် ဗုံးဖြစ်သည်။
စစ်တပ်တိုက်လေယာဉ်များသည် ညပိုင်းတွင် နမ့်ခမ်းမြို့နယ်တွင် ဆင့်ကွဲဗုံး နှစ်လုံးချသောကြောင့် ဒေသခံ တဦးသေဆုံးကာ အခြားသူ ငါးဦး ဒဏ်ရာရပြီး နေအိမ် ၁၂ လုံး ပျက်စီးစေကြောင်း ညီနောင်မဟာမိတ် သုံးဖွဲ့ အဖွဲ့ဝင် TNLA လည်း ဒီဇင်ဘာလ ၂ ရက်နေ့က ထုတ်ပြန်ကြေညာချက်တွင် ဖော်ပြသည်။
စစ်တပ်သည့် ရခိုင်ပြည်နယ်၊ ပေါက်တောမြို့နယ်တွင် အရပ်သားများနှင့် အရပ်သားနေရာများကို သိမ်းကြုံး တိုက်ခိုက်သည်ဟု နိုင်ငံတကာ လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့်အဖွဲ့က ပြောသည်။ စစ်တပ်က အရပ်သားများကို တိုက်ခိုက်မှုများနှင့် တားမြစ်ထားသော ဆင့်ကွဲဗုံးအသုံးပြုခြင်းကို “စစ်ရာဇဝတ်မှုအဖြစ် စုံစမ်းစစ်ဆေးသင့်ကြောင်း” အထက်ပါ အစီရင်ခံစာတွင် ဖော်ပြထားသည်။
“မြန်မာစစ်တပ်ဟာ အရပ်သားတွေအတွက် ဆိုးရွားသော အကျိုးဆက်များဖြစ်စေတဲ့ သိမ်းကြုံးတိုက်ခိုက်တဲ့ သွေးစွန်းသမိုင်းရှိပြီး လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့အစည်းများရဲ့ အဓိက ထိုးစစ်ကို ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်စွာ တုန့်ပြန်မှုဟာ မြန်မာစစ်တပ်က ကာလကြာမြင့်စွာ လုပ်နေတဲ့ပုံစံနဲ့ ကိုက်ညီတယ်” ဟု လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့်အဖွဲ့၏ နိုင်ငံတကာအကျပ်အတည်း တုန့်ပြန်ရေး ဒါရိုက်တာ မတ်ဝဲလ်စ်က ပြောသည်။
“အာဏာသိမ်းပြီး သုံးနှစ်နီးပါး မြန်မာနိုင်ငံတဝန်းက အရပ်သားတွေ ခံစားနေရတဲ့ ဒုက္ခတွေက လျော့ကျလာတဲ့ လက္ခဏာမပြဘဲ ဒီပြဿနာကို နိုင်ငံတကာ အာရုံစိုက်မှု မရှိဘူး” ဟုလည်း ၎င်းက ပြောသည်။
လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့်အဖွဲ့က ၎င်းတို့၏ တွေ့ရှိချက်များသည် ပေါက်တောမြို့နယ်မှ လူ ၁၀ ဦးကို တွေ့ဆုံမေးမြန်းမှုများ၊ ဓာတ်ပုံ၊ ဗီဒီယိုနှင့် ဂြိုဟ်တုမှ ရိုက်ကူးထားသည့် ပုံများအား သရုပ်ခွဲလေ့လာမှုကို အခြေခံကြောင်းပြောသည်။
အခြားလူ့အခွင့်အရေး အဖွဲ့တခုဖြစ်သည့် လူ့အခွင့်အရေး စောင့်ကြည့်အဖွဲ့ (HRW) က ဒီဇင်ဘာလ ၂၁ ရက်နေ့တွင် ထုတ်ပြန်သည့် သီးခြား အစီရင်ခံစာတစောင်ကလည်း ညီနောင်မဟာမိတ် သုံးဖွဲ့ အဖွဲ့ဝင် MNDAA သည် ရှမ်းပြည် တိုက်ပွဲများမှ ထွက်ပြေးလာသည့် အရပ်သားများကို ဖမ်းဆီးပြီး အတင်းအကျပ် စစ်သားစုဆောင်းသည်ဟု စွပ်စွဲသည်။
ကိုးကန့်လူမျိုးစု လက်နက်ကိုင် MNDAA သည် အရှေ့မြောက်ပိုင်း တရုတ်နယ်စပ်မှ ကိုးကန့်ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရဒေသ မြို့တော် လောက်ကိုင်ကို သိမ်းရန် ကြိုးစားနေသည်။
ရှမ်းပြည်တိုက်ပွဲကြောင့် ထွက်ပြေးလာသည့် ၎င်းတို့၏ လုပ်ဖော်ကိုင်ဘက်များကို MNDAA က အတင်းအကျပ် စစ်သားစုဆောင်းကြောင်း လောက်ကိုင် ဒေသခံ နှစ်ဦးက AP သို့ ဒီဇင်ဘာလ ၂၁ ရက်နေ့တွင် ပြောသည်။
MNDAA က မတုန့်ပြန်သေးပေ။
