အကျဉ်းဦးစီးညွှန်ကြားရေးမှူးချုပ်အဖြစ် ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီးဌာနမှ ဦးမျိုးဆွေဆိုသူ တာဝန်ယူပြီးနောက်တွင် နိုင်ငံအနှံ့အပြားရှိ အကျဉ်းထောင်အသီးသီးတွင် ဖိနှိပ် ကန့်သတ်မှုများ ပို၍ဆိုးလာကြောင်း စုံစမ်းသိရှိရသည်။
နိုင်ငံအနှံ့ အကျဉ်းထောင်များတွင် နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားများ ညှဉ်းပန်းနှိပ်စက် သတ်ဖြတ်ခံနေရချိန်တွင် စစ်ကောင်စီ၏ အကျဉ်းထောင်များကို စီမံခန့်ခွဲရန် ဇူလိုင်လအတွင်း ဦးမျိုးဆွေကို ညွှန်ချုပ်အသစ်အဖြစ် စစ်ကောင်စီက ခန့်အပ်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။
ထို့အတူ ၂၀၂၁ စစ်တပ်က အာဏာသိမ်းပြီးနောက်တွင် အကျဉ်းဦးစီးဌာနသို့ ပြောင်ရွှေ့လာသည့် ဗိုလ်ကြီးအဆင့် ၂၀ ဝန်းကျင်ရှိပြီး အကျဉ်းထောင်များတွင် ဦးစီးအရာရှိနှင့် အဆင့်တူရာထူးများ ထမ်းဆောင်နေကြောင်း စုံစမ်းသိရှိထားသည်။
ထိုသို့ ညွှန်ချုပ်ပြောင်းပြီးနောက် ဩဂုတ်လကုန်ပိုင်းမှစ၍ နိုင်ငံတစ်ဝန်း အကျဉ်းထောင်များတွင် ထောင်ဝင်စာ အစားအစာပေးပို့နိုင်သည့် ပမာဏကိုပါ ကန့်သတ်ကာ ထောင်တွင်းစည်းမျဉ်းစည်းကမ်းများကိုလည်း တင်းကျပ်၊ ရုပ်မြင်သံကြားကြည့်ခွင့်၊ စာအုပ်စာပေဖတ်ရှုခွင့်၊ လမ်းလျှောက်ခွင့်များကိုပါ ထိန်းချုပ်လိုက်သည်ဟု နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားများ၏ မိသားစုဝင်များထံမှ သိရသည်။
ရန်ကုန်မြို့ အင်းစိန်၊ မန္တလေးတိုင်း မြင်းခြံ၊ အိုးဘို၊ ပဲခူးတိုင်း ပဲခူး၊ ဒိုက်ဦး၊ သာယာဝတီ၊ တောင်ငူ၊ တနင်္သာရီတိုင်း ထားဝယ်၊ မကွေးတိုင်း သရက်၊ စစ်ကိုင်းတိုင်း မုံရွာထောင်များသို့ ရောက်နေသည့်၊ ထောင်ဝင်စာပုံမှန်ပို့ပေးနေရသည့် နိုင်ကျဉ်းမိသားစုဝင် ၇ ဦးကို Myanmar Now က ဆက်သွယ်မေးမြန်းခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။
အစားအသောက် ၁၅ ရက်တစ်ကြိမ် ပို့ခွင့်ပြုရာတွင် ဟင်းလျာ၊ မုန့်၊ ကော်ဖီထုပ် အရေအတွက်ပမာဏကို လျှော့ချကန့်သတ်ထားသလို မိသားစုကို စာဖြင့် အပြန်အလှန်ဆက်သွယ်ခွင့် မရေရာမသေချာဖြစ်နေကြောင်း ၎င်းတို့ထံမှ သိရသည်။
“(ထောင်ဝင်စာပို့ရင်) သန်းခေါင်စာရင်းအစစ်၊ မှတ်ပုံတင်အစစ် အကုန်ပြရတယ်၊ မိသားစုဝင်ကလွဲလို့ တခြားသူ ဘယ်သူမှ ပေးလို့မရတော့ဘူး၊ အရင်က မိတ္တူပဲလိုတာ၊ အခုလပိုင်းထဲမှာ ဖြစ်သွားတာ” ဟု စစ်ကောင်စီဆန့်ကျင်မှု စွဲချက်ဖြင့် အင်းစိန်ထောင်တွင် အကျဉ်းကျနေသည့် မိသားစုဝင်နှစ်ဦးကို ထောင်ဝင်စာပုံမှန်ပို့နေသူ ဒေါ်နီ*က ပြောသည်။
သစ်သီးကို ယခင်က အမျိုးအမည်နှင့် အရေအတွက် သင့်တော်သလို ပို့ခွင့်ရနေရာမှ စက်တင်ဘာ ၆ရက်က အင်းစိန်ထောင်သို့ ထောင်ဝင်စာသွားပို့ရာတွင် ၁ မျိုးသာ ခွင့်ပြုတော့ကြောင်း၊ ခေါက်ဆွဲခြောက် ၁၀ ထုပ်မှ ၅ ထုပ်၊ ကော်ဖီမစ် အထုပ် ၃၀ မှ ၁၅ ထုပ် လျှော့ချသလို ပို့ပေးနိုင်သည့် ဟင်းလျာပမာဏကိုလည်း ထောင်ဝန်ထမ်းများက ထင်သလို သတ်မှတ်ထားကြောင်း ၎င်းက ဆက်ပြောသည်။
ထောင်ထဲတွင် ရှိနေသူ ရေးထားသည့်စာကို ဖတ်လိုသော်လည်း စာက ပြင်ပသို့ ရောက်မလာနိုင်သေးဟု ဆိုသည်။
“အမိန့်မချခင်က စာရေးထားတယ် တဲ့။ ထုတ်လိုက်ပါဆိုတာ ခုထိ ထုတ်မရဘူး။ ကိုယ်ကသာ စာထည့်ခဲ့တာ သူ့ဆီက စာလေးဖတ်ချင်လို့ကို ထုတ်မရခဲ့ဘူး။ လမ်းကြောင်းရှိလို့၊ လူကြီးလာနေလို့နဲ့ စောင့်နိုင်ရင် ညနေထိစောင့်တဲ့” ဟု ဒေါ်နီက ဆိုသည်။
နိုင်ငံအနှံ့အပြားအအကျဉ်းသားများကို အသက်သေဆုံးသည်အထိ ထင်သလို ပြုမူနေသည့် စစ်ကောင်စီက အာဏာသိမ်းပြီး သုံးနှစ်နီးပါးရှိလာချိန်အထိ အကျဉ်းသားများနှင့် မိသားစုတို့ သတ်မှတ်ရက်အတိုင်း ပုံမှန်တွေ့ဆုံခွင့်ကို ကိုဗစ်ကပ်ဘေး အကြောင်းပြပြီး ပိတ်ပင်ထားဆဲ ဖြစ်သည်။
ထိုအခြေအနေတွင် အကျဉ်းထောင်များအတွင်း ဖြစ်ပျက်နေသည့် ဖိနှိပ်မှုအခြေအနေများကို သိနိုင်ရန်၊ ကိုယ့်မိသားစုဝင် အကျဉ်းသား၏ ကျန်းမာရေး၊ နေရေး၊ စားရေး အခြေအနေများကို သိနိုင်ရန် အပြန်အလှန်စာပို့ခွင့်ကိုသာ မိသားစုက အားထားနေရသည်။ သို့သော် ထိုအခွင့်အရေးကိုပါ စစ်ကောင်စီက မရေမရာလုပ်ထားလိုက်သည်။
နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားများကူညီစောင့်ရှောက်ရေးအသင်း (AAPP) မှ တာဝန်ခံအမျိုးသားတစ်ဦးက “အရင်က မိသားစုဆီကို ထောင်က ထုတ်ပေးတဲ့ စာရွက်နဲ့ရေး၊ ထောင်တံဆိပ်တုံးနဲ့၊ ထောင်ပိုင်ခွင့်ပြုချက်နဲ့ ပို့လို့ရတယ်၊ ခုသိသလောက် ၂ လဝန်းကျင်ရှိပြီ၊ အဲ့လို ထုတ်လို့မရတော့ဘူး။ စစ်တပ်အုပ်စုက အားလုံးကို အပြစ်ပေးတဲ့ပုံစံလုပ်တာပဲ” ဟု ပြောသည်။
ယခင်စစ်အာဏာရှင်များဖြစ်သည့် ဦးနေဝင်း၊ ဦးသန်းရွှေတို့က မိသားစုတစ်စုတွင် နိုင်ငံရေးလုပ်သူတစ်ဦးရှိလျှင် ထိုသူကိုသာ အပြစ်ရှာ ဖမ်းဆီးထောင်ချခဲ့သော်လည်း လက်ရှိ စစ်ခေါင်းဆောင် ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီးမင်းအောင်လှိုင်က မိသားစုနှင့်ဆွေမျိုးများကိုပါ ဒုက္ခပေးနေသည်ဟု ၎င်းက ဆက်ပြောသည်။
စစ်ကောင်စီသည် ၎င်းတို့အလိုရှိသူကို မမိလျှင် မိသားစုဝင်များကို ဖမ်းဆီးခြင်း၊ နှိပ်စက်ခြင်း၊ သတ်ဖြတ်ခြင်းတို့ကိုပါ လုပ်သလို ယခုအခါတွင် အကျဉ်းထောင်တွင်းရှိသူများနှင့် မိသားစုတို့ကိုပါ ဆက်သွယ်မှုပြတ်တောက်စေရန် ရည်ရွယ်ချက်ရှိရှိ စီမံလာသည်ဟု အထက်ပါ AAPP တာဝန်ရှိသူက ဆိုသည်။
“ထောင်ထဲကလူကိုလည်း စိတ်ပိုင်း၊ ရုပ်ပိုင်း ညှဉ်းပန်းနှိပ်စက်မှုလုပ်သလို မိသားစုကိုလည်း လုပ်တယ်။ စဉ်းစားကြည့် … ကိုယ့်မိသားစုဝင် ထောင်ထဲရောက်နေတာကို တစ်ကြိမ်မှ မတွေ့ရဘူး၊ ဘာဖြစ်နေမှန်းလဲ မသိရဘူးဆိုတာ အပြင်က မိသားစုက ဘယ်လောက်စိုးရိမ်ပူပန်နေမလဲ၊ ဒါစကားလုံးနဲ့တောင် ပြောပြဖို့မလိုဘူး”
ရန်ကုန်မြို့၊ အင်းစိန်အကျဉ်းထောင်မှ ၂၀၂၃ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီ ၄ တွင် ပြန်လည် လွတ်မြောက်လာသူ သတင်းထောက် မအလှလေးသူဇာက နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားများအနေဖြင့် အိမ်မှ ပို့သော ထောင်ဝင်စာပါဆယ်ကိုသာ အဓိကထား စားသောက်နေရသည်ဟု ဆိုသည်။
“ထောင်က ကျွေးတဲ့ အစားအစာဆိုတာ လုံးဝစားမရဘူး၊ အတော်ဆိုးတယ် သူတို့ချက်တာတွေက။ အကျဉ်းသားတွေက လူချင်းလည်း တွေ့မရတော့ မိသားစုကို ဘာလေးထည့်ပေးပါဆိုပြီး ပြောမရဘူး၊ ပို့လာတာပဲ စားရတာ။ ဒါလည်း မိသားစုပို့တာ ရောက်လားမရောက်လား မသိရဘူး၊ ထောင်ထဲမှာ ငတ်နေတဲ့သူတွေအများကြီးပဲ” ဟု သူက ဆိုသည်။
သူသည် ၂၀၂၁ ခုနှစ်၊ စက်တင်ဘာလတွင် ဖမ်းဆီးခံခဲ့ရပြီး ၂၀၂၂ ခုနှစ်၊ နိုဝင်ဘာ ၂၂ တွင် ထောင်ဒဏ် ၂ နှစ် ချမှတ်ခံရသည်။ အင်းစိန်ထောင်တွင် ၁၆ လကျော်ကြာ နေထိုင်ခဲ့ရသူဖြစ်သည်။
အင်းစိန်အကျဉ်းထောင်တွင် သူရှိစဉ်က တနင်္ဂနွေ-ကြက်ဥ ၂ လုံး၊ တနင်္လာ – ကြက်ဥ ၁ လုံး၊ အင်္ဂါ-ငါးမုတ်ဟင်း၊ ဗုဒ္ဓဟူး- ကြက်သားဟင်း၊ ကြာသပတေး- ချဉ်ရည်ဟင်း၊ သောကြာ-ငါးတန်ဟင်း၊ စနေ-ချဉ်ရည်ဟင်းတို့ စားသောက်ရသည်ဟု ပြောပြသည်။
“ကြက်ဥဆိုတာလည်း အရည်အသွေးမမီဘူး၊ ငါးမုတ်ဟင်းဆိုတာလည်း တော်ရုံမစားနိုင်ဘူး၊ ကြက်သားဆိုလဲ အမွေးတွေနဲ့ စားလို့အဆင်မပြေဘူး” ဟု မအလှလေးသူဇာက ဆိုသည်။
ပဲခူးတိုင်းရှိ ပဲခူးထောင်၊ ဒိုက်ဦးထောင်နှင့် မန္တလေးတိုင်း မြင်းခြံအကျဉ်းထောင်တို့တွင်မူ စက်တင်ဘာလမှစပြီး ဟင်းလျာ ၃ မျိုးသာ ခွင့်ပြုတော့သည်ဟု စုံစမ်း သိရှိရသည်။ ခွင့်ပြုပစ္စည်းအရေအတွက် လျှော့ချလိုက်ခြင်း၊ မိသားစုဝင်မှတစ်ပါး အခြားသူ ပစ္စည်းပို့ဆောင်ခွင့် မရခြင်းတို့မှာ အကျဉ်းထောင်များအားလုံးတွင် ဖြစ်ပေါ်နေသော အခြေအနေဆိုးများ ဖြစ်သည်။
မြင်းခြံထောင်တွင် ဟင်းလျာအကြော်အလှော်ကို ၃ မျိုး စုစုပေါင်းအလေးချိန် ငါးဆယ်သားခန့်သာ အများဆုံးပို့ခွင့်ပြုသဖြင့် ရန်ကုန်၊ မန္တလေးကဲ့သို့ ဝေးလံသည့် ဒေသများမှ တကူးတက ထောင်ဝင်စာလာပို့ရသည့် မိသားစုဝင်များ အခက်အခဲကြုံရသည်ဟု ကိုယ်တိုင်ကြုံခဲ့ရသည့် နိုင်ကျဉ်းမိခင်တစ်ဦးက ပြောသည်။
“အစ်မဆိုရင် မန္တလေးက ပို့ရတော့ ၂ ပတ်တစ်ကြိမ် မသွားနိုင်ဘူး။ ဒီတော့ မြေပဲကြော်၊ ပဲလှော်ဆိုလည်း အမက တစ်ခါတည်း ၂ ပိဿာ၊ ၃ပိဿာ၊ အမဲသားကြော်ဆိုလည်း တစ်လစာ ၂ ပိဿာခွဲ အဲဒီလိုမျိုးတွေ ပို့ရတယ်။ အခုကျတော့ ဘယ်လိုမှ အဆင်မပြေတော့ဘူး” ဟု သူက ပြောသည်။
“ထောင်ဝင်စာ တစ်ခါသွားရင် ကားခကိုက သုံးသောင်း၊ စားစရိတ်နဲ့ဆို ငါးသောင်းလောက် ရှိတယ်။ အခု လိုသလောက်လည်း ပို့မရတော့ဘူးဆိုတော့ မသွားနိုင်တော့ဘူး”
မြင်းခြံအကျဉ်းထောင်တွင် နိုင်ကျဉ်းများကို လက်ကိုင်ဖုန်းအသုံးပြုသည်ဟု စွပ်စွဲပြီး ပြီးခဲ့သည့် မေ ၂၁ မှ အစပြုကာ ရက်၁၀၀ စီမံချက်ဖြင့် နေ့စဉ် ရိုက်နှက်၊ နှိပ်စက် တိုက်ပိတ်စစ်ဆေးနေသည်ကို ဩဂုတ် ၂၁ တွင် Myanmar Now က သတင်းဖော်ပြပြီးဖြစ်သည်။
မြင်းခြံထောင်တွင် စစ်ကိုင်းတိုင်းဝန်ကြီးချုပ် ဒေါက်တာမြင့်နိုင် အပါအဝင် မန္တလေး၊ မြင်းခြံ၊ တောင်သာတို့မှ နိုင်ကျဉ်း ၈၀၀ ကျော် ရှိနေသည်။
ပဲခူးထောင်တွင်မူ ထောင်ဝင်စာပါဆယ်ကို ဟင်း ၂ မျိုး၊ ကော်ဖီထုပ် ၇ ထုပ်သာ ခွင့်ပြုတော့ကြောင်း၊ အကျဉ်းသားတစ်ဦးလျှင် ထောင်အင်္ကျီ ၃ စုံ၊ အပြင်အင်္ကျီ ၁ စုံ၊ စောင် ၄ ထည်၊ ရေချိုးရန်၊ ထမင်းစားရန် ကိစ္စနှစ်ရပ်ပေါင်း ကော်ခွက်တစ်လုံးသာ လက်ဝယ်ထားခွင့်ပြုတော့ကြောင်း ထိုထောင်မှ မကြာသေးမီက လွတ်မြောက်လာသည့် အသက် ၄၀ ကျော်အရွယ် အမျိုးသားတစ်ဦးက ပြောသည်။
“အရင်က စိတ်ကြိုက်ယူထားလို့ရတယ်။ ပြီးခဲ့တဲ့တစ်ပတ် (ဩဂုတ်လကုန် ထောင်တွင်း) ရှာဖွေရေးအပြီးမှာ အဲဒီလိုဖြစ်သွားတာ” ဟု အဆိုပါ နိုင်ကျဉ်းဟောင်းက ပြောသည်။
ထောင်တွင်းရှိ အဆောင်များတွင် သမံတလင်းနှင့် ကပ်နေသည့် သစ်သားကြမ်းခင်း ခင်းထားသဖြင့် အကျဉ်းသားများမှာ စောင် လေးငါးထည်ကို ထပ်ပြီး မွေ့ရာပမာ အသုံးပြုနေရကြောင်း၊ ပစ္စည်းများ လက်ဝယ်ထားရှိခွင့် ကန့်သတ်လိုက်၍ ဒုက္ခတွေ့ကြမည်မှာ မလွဲမသွေဖြစ်ကြောင်း ထိုသူက ဆက်ပြောသည်။
နိုင်ငံအနှံ့အပြားရှိ ထောင်များကို စစ်ကောင်စီက တစ်ပြိုင်တည်း ကြပ်မတ် ကန့်သတ်လိုက်ခြင်းသည် တိုက်ဆိုင်မှုမဟုတ်ဟု AAPP မှ အထက်ပါတာဝန်ရှိသူက မှတ်ချက်ပြုသည်။
“ရည်ရွယ်ချက်ရှိရှိကို လုပ်တာ၊ မင်းဒီနေရာမှာ ဒီရာထူးယူ၊ ဒါသွားလုပ် ဆိုပြီးကို သေချာကို တာဝန်ပေးခိုင်းတာပဲ။ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားတွေကို နှိပ်ကွပ်ဖို့ သေချာပြင်ဆင်ပြီးလုပ်တဲ့ နည်းဗျူဟာပဲ၊ ဒါရှင်းပါတယ်”
လက်ကိုင်ဖုန်းများရှာတွေ့သည်ဆိုသော အကြောင်းပြချက် ဖြင့် ထောင်အာဏာပိုင်အချို့ အရေးယူခံရခြင်း၊ နိုင်ကျဉ်းအများအပြား နှိပ်စက်ဖိနှိပ်ခံရခြင်းများ ပေါ်ပေါက်နေချိန်တွင် စစ်တပ်က ထောင်တချို့ကို တိုက်ရိုက်ဝင်၍ အုပ်ချုပ်နေကြောင်း၊ အရပ်သားအကျဉ်းဦးစီးဝန်ထမ်းများမှာ အကျဉ်းသားများနှင့် စကားပင် မပြောရဲသည့် အခြေအနေဖြစ်နေကြောင်း ထောင်တွင်းသတင်းရင်းမြစ်များနှင့် နီးစပ်သည့် နိုင်ကျဉ်းဟောင်း နောက်တစ်ဦးကလည်း ပြောသည်။
ထိုသို့ အကျဉ်းသားများနှင့် မိသားစုဝင်တို့ကို အဆက်အသွယ်ဖြတ်တောက်ထားချိန်တွင် ပဲခူးတိုင်း ဒိုက်ဦးအကျဉ်းထောင်၌ အာဏာသိမ်းမှုဆန့်ကျင်သည့် အကျဉ်းသား ၁၀ ဦးထက်မနည်းကို စစ်ကောင်စီက ထောင်ပြောင်းမည်ဟု ခေါ်ထုတ်ကာ သတ်ဖြတ်ခဲ့သည့် ဖြစ်စဉ် ပေါ်ပေါက်ခဲ့ဖူးသည်။
စစ်တပ်က တစ်ကျော့ပြန်အာဏာသိမ်းပြီးနောက် သုံးနှစ်နီးပါးအတွင်း စစ်တပ်ဆန့်ကျင်သူ နှစ်သောင်းလေးထောင်ကျော် ဆက်လက် ဖမ်းဆီးခံထားရကြောင်း၊ စစ်တပ်ကြောင့် အသက်ဆုံးရှုံးသူ ၄၀၀၀ ထက်မနည်းရှိကြောင်း AAPP က စက်တင်ဘာလဆန်းတွင် ထုတ်ပြန်ထားသည်။
နိုင်ငံအနှံ့အပြားရှိ အကျဉ်းထောင်များအတွင်း ဖြစ်ပျက်နေသည့် အခြေအနေများနှင့် ပတ်သက်၍ စစ်ကောင်စီက ရေငုံနှုတ်ပိတ်နေလေ့ရှိသည်။
