ဝေါဟာရနှင့်ပတ်သက်၍သတိပြုရန် ။
နိုင်ငံတကာ စာချုပ်စာတမ်း ပြဌာန်းချက်များသည် လူတဦးချင်းလွတ်လပ်မှု ဆိုင်ရာ ချိုးဖောက်မှုအ ကြောင်းကို ရှင်းလင်းဖေါ်ပြရာ၌ “ဖမ်းဆီးမှု” (arrest) နှင့် “ထိန်းသိမ်းချုပ်နှောင်မှု” (detention) ဟူ သော စကားရပ်များကို သုံးစွဲပုံ ရှေ့နောက်ညီညွတ်ခြင်း မရှိချေ။ အချို့သောစာချုပ်စာတမ်း ပြဌာန်းချက် များက ဤ ဝေါဟာရကို ဖမ်းဆီးခြင်း (apprehension)၊ ချုပ်နှောင်ခြင်း (incarceration)၊ ထောင်ချခြင်း (imprisonment) စသည့် စကားရပ်များ အတွက်ပါ အသုံးပြုလေ့ ရှိကြသည်။ ရှေ့နောက်ညီညွတ်ရေး အတွက် ဤစာစောင်က “ဖမ်းဆီးမှု”နှင့် “ချုပ်နှောင်မှု”ဟူ၍သာ သုံးပါမည်။
(၂) အင်္ဂါရပ်များ
(က) နိုင်ငံတကာဥပဒေအရဆိုလျှင် မတရားဖမ်းဆီးမှုနှင့် ထိန်းသိမ်းချုပ်နှောင်မှုတို့၏ အင်္ဂါရပ်များ ကား အဘယ်နည်း။
၁။ မတရားဖမ်းဆီးမှုနှင့် ထိန်းသိမ်းချုပ်နှောင်မှုကို လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုတရပ်အဖြစ် မှတ်တမ်း ပြုရန်အလို့ငှာ အောက်ပါ အင်္ဂါရပ် (၄) ရပ် ထင်ရှားကြောင်းဖေါ်ပြရပါမည်။
(က) လူတဦးတယောက်ကို ဖမ်းဆီးခြင်း သို့မဟုတ် အချုပ်ခန်းသို့ပို့ခြင်း။
(ခ) တရားဥပဒေမဲ့ အတင်းအကျပ်ပြုမှု။
(ဂ) ပုဂ္ဂိုလ်ရေး လွတ်လပ်မှုကို ရုပ်သိမ်း ထိခိုက်စေခြင်း။
(ဃ) အစိုးရ၏ လုပ်ဆောင်ချက်။
(ခ) မတရား ဖမ်းဆီးမှုနှင့် ထိန်းသိမ်းချုပ်နှောင်မှုဆိုသည်မှာ
အကယ်၍ ဖမ်းဆီးမှုနှင့် ချုပ်နှောင်မှုများသည် တရားဥပဒေနှင့် မညီခြင်း၊ (သို့မဟုတ်) အကြောင်းပြချက် မပေးနိုင်ခြင်း၊ (သို့မဟုတ်) မတန်တဆဖြစ်ခြင်း၊ သို့မဟုတ် ကံသေကံမ (ကြိုတင်တွက်ချက်၍) မပြောနိုင် ခြင်းတို့ ရှိနေပါလျှင် မတရားဖမ်းဆီးမှုနှင့် ထိန်းသိမ်းချုပ်နှောင်မှုဟု ဆိုနိုင်ပါသည်။ သာဓကအားဖြင့် ဖေါ်ပြရပါလျှင်၊ အောက်ပါအခြေအနေများ၌ ဖမ်းဆီးချုပ်နှောင်ခြင်း ပြုပါက တရားဥပဒေမဲ့ အတင်းအ ကျပ်ပြုမှု၊ အဖြစ်မှတ်ယူပါသည်။
- တစုံတယောက်သည် နိုင်ငံတကာဥပဒေက အာမမခံထားသော အခြခံအခွင့်အရေးတရပ်နှင့် အညီ ပြုမူနေလျှင်ဖြစ်စေ၊
- တရားမျှတသော တရားစီရင်မှု အခွင့်အရေးကဲ့သို့သော အခြခံကျသော တရားဥပဒေဆိုင်ရာ ကျင့်ထုံးကို ချိုးဖောက်ခြင်း ပြုလျှင်ဖြစ်စေ၊
- စီရင်ချက်အတိုင်းပြစ်ဒဏ်ကျခံပြီးဖြစ်နေပါလျက် သို့တည်းမဟုတ် လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့်ရ ပြီးဖြစ်နေပါလျက် တစုံတ ယောက်ကို ဆက်လက်ချုပ်နှောင်ထားခြင်းကဲ့သို့သော ဥပဒေအ ခြေခံ ကင်းမဲ့မှုမျိုး ဖြစ်နေလျှင်ဖြစ်စေ၊
- လက်ခံနိုင်လောက်သော၊ သို့မဟုတ် လုံလောက်သော သို့မဟုတ် တရားမျှတသော၊ သို့မ ဟုတ် ကျောသား ရင်သားမခွဲ ခြားသော အကြောင်းက္စိမရှိလျှင်ဖြစ်စေ။
နိုင်ငံတကာဥပဒေ– ပုဂ္ဂိုလ်ရေး လွတ်လပ်ခွင့်
နိုင်ငံတကာဥပဒေက ပုဂ္ဂိုလ်ရေး လွတ်လပ်ခွင့် မတရား ရုပ်သိမ်းခြင်းကို ပိတ်ပင်တားဖြစ်ထားသည်။ မ တရားဖမ်းဆီးမှုနှင့် ထိန်းသိမ်းချုပ်နှောင်မှုတို့သည် ပုဂ္ဂိုလ်ရေးလွတ်လပ်ခွင့် မတရားရုပ်သိမ်းခြင်း အဖြစ် နိုင်ငံတကာ ဥပဒေချိုးဖောက်မှု တရပ်ဖြစ်သည်။
(ဃ) အစိုးရ၏ လုပ်ဆောင်ချက်ဆိုသည်မှာ
လူပုဂ္ဂိုလ်တစုံတယောက်အနေနှင့် သူ-သူမ၏ ပုဂ္ဂိုလ်ရေးလွတ်လပ်ခွင့် ရုပ်သိမ်းခံနေရသည့် ကာလမှာ ပင်လျှင် အနိမ်ဆုံး ရှိအပ်သော ချုပ်နှောင်မှုအခြေအနေ မပြည့်စုံပါက အစိုးရများအနေနှင့် နိုင်ငံတကာဥပ ဒေအရ ဆောင်ရွက်ရမည့် မိမိတို့၏ တာဝန် ဝတ္တရားများကို ချိုးဖောက်ရာ ရောက်နိုင်ပေသည်။နိုင်ငံ တကာ တရားဥပဒေအရဆိုလျှင် မတရားဖမ်းဆီးမှုနှင့် ထိန်းသိမ်းချုပ်နှောင်မှု မြောက်စေရန်အတွက် အ စိုးရတရပ်က လုပ်ဆောင်ချက်မျိုးဖြစ်ရန် လိုအပ်ပါသည်။ အစိုးရဆိုသည်မှာ “မြို့တော်မှာ အခြေစိုက်ထားပြီး၊ နိုင်ငံတကာအသိအမှတ်ပြု ပိုင်နက်နယ်မြေရှိ လူများနှင့်အရင်းအမြစ်များ ကို ချုပ် ကိုင်ရန်နှင့် စီစဉ်နေရာချထားရန် ကြိုးပမ်းသော အမျိုးသား(နိုင်ငံတော်အဆင့်) အဖွဲ့အစည်း”ကို ရည် ညွှန်းခြင်းဖြစ်ပါသည်။ သို့ဖြစ်ရာ အစိုးရ၏လုပ်ဆောင်ချက်အရ ဤအဖွဲ့အစည်းသည် ချိုးဖောက်မှုတွင် တာဝန်ရှိသည်၊ သို့မဟုတ် ပါဝင်ပတ်သက်နေသည်ဟု အဓိပ္ပါယ် ရပါသည်။ သာဓကအားဖြင့် ဖေါ်ပြရပါ လျှင်၊ အစိုးရအရာရှိတဦးက မတရားဖမ်းဆီးမှုနှင့် ထိန်းသိမ်းချုပ်နှောင်မှု တခုကို ကျူးလွန်သည်ဆိုရာ၌ အစိုးရလုပ်ဆောင်ချက်အတွက် လိုအပ်သည်များကို ဆောင်ရွက်ခြင်းဖြစ်သည်။အစိုးရလုပ် ဆောင် ချက်တွင် တရားဝင် အသိအမှတ်ပြုမှုဖြင့်သော်လည်းကောင်း၊ ခွင့်ပြုမှုဖြင့်သော်လည်းကောင်း ဖြစ်ပွား သော ချိုးဖောက်မှု၊ (သို့မဟုတ်) ချိုးဖောက်မှုကို တားဆီးရန်သော်လည်းကောင်း၊ ချိုးဖောက်မှုနှင့် ပတ် သက်၍ လုံလောက်စွာ အရေးယူရန်သော်လည်းကောင်း အစိုးရ၏ ပျက်ကွက်မှုများလည်း ပါဝင်ပါ သည်။သာဓကအားဖြင့်ဖေါ်ပြရပါလျှင်၊ မတရားဖမ်းဆီးမှုနှင့် ချုပ်နှောင်မှုတို့ ကျူးလွန်သော တဦးချင်း ပုဂ္ဂိုလ်များကို အပြစ်ပေးအရေးမယူဘဲ လွှတ်ပေးထားလျှင် အစိုးရ အနေနှင့် နိုင်ငံတကာဥပဒေကို ချိုး ဖောက်ရာရောက်ပါသည်။
