ဒီမိုကရေစီကို ကာကွယ်စောင့်ရှောက်ခြင်း မအောင်မြင်သည့် အာဏာသိမ်းချိန်မှစ၍ ၄ နှစ်အတွင်း မြန်မာနိုင်ငံ၏ အခြေအနေ

လူ့အခွင့်အရေးမှတ်တမ်းကွန်ရက် (မြန်မာနိုင်ငံ) (ND-Burma) မှ ပြုစုသည့် အစီရင်ခံစာအကျဥ်းချုပ်

အခြေအနေအကျဥ်းချုပ်သုံးသပ်ချက်

၂၀၂၁ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ၁ရက် စစ်တပ်မှ အာဏာသိမ်းရန်ကြိုးပမ်းချိန်မှစပြီး မြန်မာပြည်သူများသည် အ ခက်အခဲစိန်ခေါ်မှုများစွာနှင့် တရားမျှတမှုကင်းမဲ့မှုကို ကြုံတွေ့ရသော်လည်း စုပေါင်းချမှတ်ထားသည့် ယုံကြည် ချက် သံဌိဓာန်များ ဆက်လက်ရှိနေကြပြီး အနာဂတ် ဖက်ဒရယ်ဒီမိုကရေစီနိုင်ငံတော်သစ် တည်ဆောက် ရေးအ တွက်လည်း ကြိုးပမ်းလျှက်ရှိကြသည်။ အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ် လွန်ခဲ့သည့် ၄ နှစ်ကာလ ၂၀၁၅ ခုနှစ် အာဏာရချိန်မှစပြီး ဒုတိယ အကြိမ် သောင်ပြိုကမ်းပြို အနိုင်ရခဲ့သည့် ၂၀၂၀ ရွေးကောက်ပွဲရလဒ်ကို လျစ်လျူရှု သည့် စစ်တပ်အား မဆိုင်းမတွ လက်နက်မဲ့ ငြိမ်းချမ်းစွာ တုန့်ပြန်ခဲ့သည့် ပြည်သူလူထုအား စစ်တပ် အနေဖြင့် ပစ်ခတ်ဖြိုခွင်းခဲ့သည်။

ပါလီမန်အသစ်ကို ခေါ်ကာနီး အာရုံဦးအချိန်တွင် အာဏာသိမ်းခေါင်းဆောင် မင်းအောင်လှိုင်နှင့် အပေါင်းအပါ များသည် ရွေးကောက်ပွဲရလဒ်ကို ပယ်ချ၍ အာဏာသိမ်းကာ လမ်းကြောင်းပြောင်းခဲ့သည်။ မည်သည့်သက်သေ အထောက်အထားမှ မရှိဘဲ ရွေးကောက်ပွဲလိမ်လည်မှုရှိသည်ဟု စစ်အာဏာပိုင်များမှ စွပ်စွဲခဲ့ပြီး သမ္မတ ဦးဝင်း မြင့်၊ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်နှင့် NLD ပါတီခေါင်းဆောင်များကို ဖမ်းဆီးခဲ့သည်။

စစ်အာဏာရှင်တို့က ၎င်းတို့အား ပြည်သူလူထုက လက်ခံပြီး အုပ်ချုပ်ခွင့်ရှိသူ အာဏာပိုင်များအဖြစ် အသိအ မှတ်ပြုမည်ဟု မျှော်လင့်ခဲ့ကြသည်။ ထိုသို့ယူဆမှုသည် သိသာထင်ရှားသည့် ထင်မြင်ယူဆချက် လွဲမှားမှုဖြစ်ပြီး စစ်တပ်၏ ဖိနှိပ်အုပ်ချုပ်မှုအပေါ် ဆက်လက်ဆန့်ကျင်နေသည့် ပြည်သူတို့၏ ခိုင်မာသည့် သန္ဓိဌာန်နှင့် ဒီမိုကရေစီ လိုအားမှုအပေါ် လျော့တွက်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။

ဆန္ဒပြမှုများကို ဦးစွာစည်းရုံး စီစဥ်သူများထဲတွင် လူငယ်များ အထူးသဖြင့် အမျိုးသမီးများပါဝင်ပြီး။ နိုင်ငံတကာ အသိုင်းအဝိုင်းအနေဖြင့် အဆောတလျင် ကြားဝင်ဖြေရှင်းပေးရန်နှင့် မြန်မာနိုင်ငံတွင် ဆယ်စုနှစ်များစွာ အုပ်ချုပ် ခဲ့သည့် စစ်အာဏာရှင်စနစ် ဆုံးခန်းတိုင်စေရန် ဆန်းသစ်တီထွင်သည့် နည်းများဖြင့် စည်းရုံးလှုံ့ဆော် ဆန့်ကျင် တိုက်ပွဲဝင်ကြသည်။ စစ်တပ်ကမူ လက်မရွံ့တပ်များ စေလွှတ်တုန့်ပြန်ခဲ့သည်။ နိုင်ငံသားလွတ်လပ်မှုအပေါ် ပထ မဆုံးအကြိမ် အကြမ်းဖက်နှိမ်နှင်းမှုအဖြစ် ၂၀၂၁ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ၉ ရက်နေ့တွင် ငြိမ်းချမ်းစွာဆန္ဒပြနေသည့် အမျိုးသမီး ငယ်တဦးကို ရဲတပ်ဖွဲ့မှ ပစ်ခတ်၍ သေဆုံးသွားသည့် ဖြစ်ရပ်ဖြစ်သည်။ ထိုသို့အကြမ်းဖက်မှုကြောင့် ဆန္ဒပြသူများ တောင်းဆိုနေသည့် မတရားမှုများ ဆုံးခန်းတိုင်ရန်၊ စစ်အာဏာရှင်တို့အနေဖြင့် ဒီမိုကရေစီနည်းကျ ရွေးကောက်တင်မြှောက်ခံရသူများအား အာဏာပြန်လည်အပ်နှင်းရန်နှင့် မတရားဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းထားသူများ ပြန်လွှတ်ပေးရန်စသော သံန္ဓိဌာန်ကို ပိုမိုခိုင်မာစေသည်။

၄ နှစ်ကြာပြီးနောက် ကံမကောင်း အကြောင်းမလှစွာပင် ထိုသို့တောင်းဆိုမှုများအတွက် အဖြေမရခဲ့သည်မှာ အကြမ်းဖက် စစ်အာဏာရှင်များသာမက နိုင်ငံတကာနှင့် မြန်မာ့အရေးနှင့် ပတ်သက်ပြီး အရေးပေါ် အရေးယူ ဆောင်ရွက်မှုများ လုပ်ဆောင်ရန် ပျက်ကွက်သည့် အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံများအသင်း (ASEAN) အပါအဝင် ဒေသတွင်းရှိ အင်အားစုများ၏ လျစ်လျူရှုမှုကြောင့်ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် စစ်အာဏာရှင်တို့၏ လုပ်ငန်းစဥ်ကို လျော့ပါးအောင်ကြိုးပမ်းနေသည့် တဦးချင်းအပေါ်ပို၍ အလျင်အမြန် အာရုံစိုက် ပစ်မှတ်ထားလာသည်။

အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ (NUG) ကို အာဏာသိမ်းပြီးပြီးချင်း ၂ လမပြည့်မီပင် ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ ပြည်ထောင် စုလွှတ်တော်ကိုယ်စားပြုမှုကော်မတီ (CRPH) မှ ဖွဲ့စည်းပေးခဲ့သည့် NUG မှာ တရားဝင် ကိုယ်စားပြုမှုရှိသည့် အ ဖွဲ့ဖြစ်သည်။ NUG သည် ၂၀၂၀ ဒီမိုကရေစီ ရွေးကောက်ပွဲမှ အစပြုပေါ်ပေါက်ခဲ့ပြီး အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအ တိုင်ပင်ခံကောင်စီ (NUCC) နှင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်သည်။

၂၀၂၁ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလ ၇ ရက်နေ့တွင် NUG က စစ်အာဏာရှင်တို့အား “ခုခံတွန်းလှန်စစ်” စတင်ပြီဖြစ် ကြောင်း ကြေငြာခဲ့သည်။ ငြိမ်းချမ်းစွာ ဆန္ဒပြတောင်းဆိုရာမှ လက်နက်ကိုင်တိုက်ပွဲကိုင်စွဲ၍ ပြည်သူ့တော်လှန် ရေးသို့ ကူးပြောင်းခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ ပြည်သူ့ကာကွယ်ရေးတပ်မတော် (PDFs) သည် အရပ်သားများဖြင့် စစ်သင် တန်း လေ့ကျင့်သင်ကြားပေးကာ တိုက်ပွဲဝင်ရန် ဖွဲ့စည်းထားခြင်းဖြစ်ပြီး ယခုအခါတွင် တိုင်းရင်းသား တော် လှန်ရေးတပ်ဖွဲ့များ (EROs)နှင့် ပူးပေါင်း၍ စစ်အာဏာရှင်စနစ်ချုပ်ငြိမ်းရေးအတွက် တိုက်ပွဲဝင်နေကြသည်။

ကုန်လွန်သွားသည့် ကာလများအတွင်း အပြောင်းအလဲများ များစွာဖြစ်ပေါ်ခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ရေရှည်စိုး ရိမ်ရသည့် ပြဿနာများမှာ ဖြေရှင်းနိုင်ခြင်းမရှိသေးပေ။ လူ့အခွင့်အရေးအခြေအနေမှာ သိသိသာသာ ဆိုးရွားနေ ပြီး သန်းနှင့်ချီသည့်ပြည်သူများ စစ်ဘေးဒုက္ခသည်ဖြစ်နေပြီး ထောင်နှင့်ချီသည့် တက်ကြွလှုပ်ရှားသူများမှာလည်း မတရားဖမ်းဆီး အကျဥ်းချခံနေရသည်။ ၂၀၂၄ ခုနှစ်အကုန်တွင် ထုတ်ပြန်သည့် NUG ၏ လူ့အခွင့်အရေးဝန်ကြီး ဌာနမှ ထုတ်ပြန်သည့် မှတ်တမ်းအရ စစ်တပ်က အရပ်သားပြည်သူများအပေါ် နည်းမျိုးစုံသုံး၍ စနစ်တကျနှင့် ကျယ်ကျယ်ပြန့် ပြန့် တိုက်ခိုက်နေသည့် လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှု ၇,၃၉၄ ခုရှိသည်။ ၎င်းတို့ မှတ်တမ်းအရ တရားလက်လွတ်သတ်ဖြတ်မှု ၁,၈၉၉ နှင့် ပြည်သူတို့၏ အိုးအိမ်ပိုင်ဆိုင်မှုပေါင်း ၁,၃၅၅ ခု ဖျက်ဆီးခံရသည်။

ND-Burma ၏ အဖွဲ့ဝင် နိုင်ငံရေးအကျဥ်းသားများကူညီစောင့်ရှောက်ရေးအသင်း (AAPP) ၏ မှတ်တမ်းများအရ လည်း ၂၀၂၄ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလတွင် အသက် ၁၈ နှစ်အောက် ကလေး ၁၄ ဦးအပါအဝင် ပြည်သူ ၁၀၀ ခန့် သတ် ဖြတ်ခံရသည်။ ခန့်မှန်းခြေအရ ပြည်သူ ၄၅ ဦးမှာ လေကြောင်းတိုက်ခိုက်မှုကြောင့် အသက်ဆုံးရှုံးရခြင်းဖြစ် သည်။ သွေးစွန်းငွေဖြတ်တောက်ရေး လှုပ်ရှားမှုအဖွဲ့မှ ထုတ်ပြန်သည့် “ကောင်းကင်ကြီးကိုပိတ်” အစီရင်ခံစာ တွင် စစ်တပ်မှ ၂၀၂၁ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ၁ ရက်မှ ၂၀၂၄ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလအထိ လေကြောင်းတိုက်ခိုက်မှု ၄,၀၀၀ ကျော် ပြုလုပ်ခဲ့သည်။

ASEAN အပါအဝင် နိုင်ငံတကာအသိုင်းအဝိုင်းအနေဖြင့် စစ်တပ်နှင့် အကြိမ်ကြိမ် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်နေခြင်းက စစ်အာဏာရှင်တို့ ငန်းငန်းတက်လိုလားနေသည့် တရားဝင်မှုကို အသိအမှတ်ပြုရာရောက်နေသည်။ ထို့အပြင် စစ်အာဏာရှင်တို့ ကျူးလွန်သည့် ရာဇဝတ်မှုများကို မသိကျိုးကျွံ့ပြုပြီး ၂၀၂၅ ခုနှစ် နှောင်းပိုင်းတွင် စစ်တပ်က ကျင်းပမည့် အတုအယောင်ရွေးကောက်ပွဲကို ကျင်းပနိုင်ရန် အားပေးတိုက်တွန်းလျှက်ရှိသည်။ စစ်တပ်အနေဖြင့် တိုင်းဒေသကြီးနှင့် ပြည်နယ်အတော်များများတွင် ၎င်းတို့၏ အခြေစိုက်စခန်းများလက်လွတ် ဆုံးရှုံးနေသော် လည်း စစ်အာဏာရှင်တို့က လက်ရှိပကတိအနေအထားကို လက်ခံရန် ငြင်းဆန်၍ စစ်မှုထမ်းဥပဒေကို အပြင်းအ ထန် အသုံးပြု စစ်သားစုဆောင်းနေပြီး တုန့်ပြန်ရန်လုပ်ဆောင်နေသည်။ လွန်ခဲ့သည့် တနှစ်က ပြဌာန်းခဲ့သည့် အ ဆိုပါဥပဒေဖြင့် ၎င်းတို့၏ မဟာဗျူဟာ သြဇာအာဏာရရှိရန် အပြင်းအထန်ကြိုးပမ်းနေသည်။ သို့သော်လည်း စစ်မြေပြင်အသီးသီးတွင် စစ်တပ်မှ လက်နက်ချသည့်နှုန်းထားများ များပြားပြီး စိတ်ဓာတ်ပျက် ပြားနေ ကြသည်ကို တွေ့ရသည်။ ထို့အပြင် တိုင်းရင်းသားတော်လှန်ရေးအဖွဲ့များက နယ်မြေအသီးသီးကို ပြန်လည်သိမ်း ပိုက်ပြီးနောက် စစ်တပ်က လေကြောင်းတိုက်ခိုက်မှုများ သိသိသာသာ ပြုလုပ်လာသည်။

စစ်အာဏာရှင်တို့၏ တုန့်ပြန်လက်စားချေခြင်းနှင့် ခွဲခြားမှုမရှိ တိုက်ခိုက်ခြင်းများ ရပ်တန့်စေရန်အတွက် နိုင်ငံတ ကာအသိုင်းအဝိုင်းအနေဖြင့် အရပ်ဖက်အဖွဲ့အစည်းများနှင့် ညှိနှိုင်းတိုင်ပင်ခြင်းအပါအဝင် ချိတ်ဆက်ဆောင်ရွက် ၍ အဆောတလျင် အရေးယူဆောင်ရွက်မှုမရှိပါက စစ်တပ်အနေဖြင့် ဆယ်စုနှစ် ၇ စုကျော်ကြာ အပြစ်ပေးအ ရေးယူခြင်းမှ ကင်းလွတ်မှုကို ကျင့်သုံး၍ လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုများ ဆက်လက်ကျူးလွန်နေမည်ဖြစ်သည်။