မြန်မာဆိုင်ရာ သီးခြား လွတ်လပ်တဲ့ စုံစမ်းစစ်ဆေးရေး အဖွဲ့ IIMM က စုဆောင်းထားတဲ့ မြန်မာ့ ရာဇဝတ်မှု ဆိုင်ရာ သက်သေ အထောက်အထားတွေကို တရားရုံးတွေ၊ ခုံရုံးတွေမှာ အသုံးပြု တရားစီရင်နိုင်ရေး ဆောင်ရွက်နေပါတယ်။ စက်တင်ဘာလ ၁၃ ရက်နေ့က ဂျီနီဗာ ကုလသမဂ္ဂ ရုံးချုပ်မှာ ကျင်းပတဲ့ ၄၈ ကြိမ်မြောက် ကုလသမဂ္ဂ လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီ ပုံမှန် အစည်းအဝေးတွင်းမှာ IIMM အဖွဲ့ ခေါင်းဆောင်က အခုလို ပြောခဲ့တာပါ။ မသိင်္ဂ ီထိုက် စုစည်းတင်ပြပေးပါမယ်။
ကုလသမဂ္ဂ လူ့အခွင့်အရေး ကောင်စီက ၂၀၁၈ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလမှာ ဖွဲ့စည်းခဲ့တဲ့ IIMM မြန်မာဆိုင်ရာ သီးခြား လွတ်လပ်တဲ့ စုံစမ်းစစ်ဆေးရေး အဖွဲ့က မြန်မာနိုင်ငံတွင်း ဆိုးရွားတဲ့ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှု သက်သေ အထောက်အထားတွေကို စုစည်းနေတာ ဖြစ်ပါတယ်။ စုစည်းရယူထားပြီးတဲ့ သက်သေ အထောက်အထားပေါင်း ၂သိန်း ၂ သောင်းနီးပါး ရှိနေပြီလို့ ပြောဆိုထားတဲ့ IIMM အဖွဲ့က ဒီသက်သေတွေကို ကမ ္ဘာတဝန်းက တရားရုံးတွေ၊ ခုံရုံးတွေမှာ အသုံးပြုနိုင်ရေး အတွက် ကြိုးပမ်းနေကြောင်း အဖွဲခေါင်းဆောင် Nicholas Koumjian က လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီမှာ ပြောပါတယ်။
” ကျနော်တို့ရဲ့ သက်သေ အထောက်အထားတွေကို အသုံးပြုနိုင်ရေး အတွက် ခုံရုံးတွေ၊ တရားရုံးတွေနဲ့ ကျနော်တို့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုနဲ့ ပတ်သက်ရင်တော့ ကျနော်တို့ ဆောင်ရွက်နေတဲ့ ကိစ္စ တခုဖြစ်ပါတယ်။ နိုင်ငံတကာ ရာဇဝတ် တရားရုံး ICC ရှေ့နေတဲ့ မနက်ဖြန်မှာ ကျနော်တွေ့ဆုံပါမယ်။ ကျနော်တို့ ကြိုးပမ်း ဆောင်ရွက်ထားမှုတွေကို တရားရုံးတွေနဲ့ ခုံရုံးတွေမှာ အသုံးပြုပြီး နောက်ဆုံးမှာ တာဝန်ရှိသူတွေကို အရေးယူနိုင်ရေး အတွက် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုက သိပ်ပြီး အရေးကြီးလှတယ်ဆိုတာကို ကျနော်တို့ နားလည်ပါတယ်။ ကျနော်တို့က တရားရုံးလည်း မဟုတ်၊ ခုံရုံးလည်း မဟုတ်ပါဘူး။ ဒါကြောင့် အမှုဖွင့်နိုင်ရေးနဲ့ တာဝန်ရှိသူတွေကို အရေးယူနိုင်ရေး အတွက် တခြားသူတွေကို အားကိုးရမှာပါ။”
မြန်မာနိုင်ငံတွင်းက ဆိုးရွားလှတဲ့ ရာဇဝတ်မှုတွေမှာ တာဝန်ရှိသူတွေကို တရားဥပဒေကြောင်းအရ စီရင်လိုတဲ့ ကမ ္ဘာတလွှားက ခုံရုံးတွေ၊ တရားရုံးတွေနဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်နိုင်ရေး IIMM ဘက်က လက်တွေ့ လုပ်နေကြောင်းလည်း အဖွဲ့ခေါင်းဆောင် Nicholas Koumjian က လူ့အခွင့်အရေး ကောင်စီမှာ ရှင်းပြခဲ့ပါတယ်။
” ဥပမာ အားဖြင့် အာဂျင်တီးနားမှာ တရားဥပဒေကြောင်းအရ ဆောင်ရွက်နေတဲ့ ကိစ္စ တခု ရှိပါတယ်။ တရားရုံးရဲ့ universal jurisdiction နိုင်ငံတကာ စီရင်ပိုင်ခွင့် ပြဌာန်းချက်နဲ့ မြန်မာနိုင်ငံတွင်းက ရာဇဝတ်မှုတွေကို အာဂျင်တီးနား အနေနဲ့ စုံစမ်းစစ်ဆေးမလားဆိုတဲ့ အမှုကို အယူခံရုံးကို တင်ထားပါတယ်။ ကျနော်တို့ရဲ့ လုပ်ပိုင်ခွင့်ကို ရှင်းပြဖို့၊ နောက် ပြစ်မှုတွေ အတွက် တာဝန်ရှိသူတွေကို တရားမျှတစွာ အပြစ်ပေး စီရင်လိုတဲ့ ခုံရုံးတွေ၊ တရားရုံးတွေနဲ့ ကျနော်တို့ရဲ့ အချက်အလက်တွေကို မျှဝေရေး လုပ်ပိုင်ခွင့်ကိုလည်း ရှင်းပြဖို့ အတွက် အာဂျင်တီးနား အာဏာပိုင်တွေကို ဆက်သွယ်ခဲ့ပါတယ်။ အလားတူ အခွင့်အလမ်းမျိုးတွေကိုလည်း ကျနော်တို့ဘက်က ဆက်ပြီး ရှာဖွေသွားမှာပါ။”
ဆွစ်ဇာလန်နိုင်ငံ ဂျီနီဗာမှာ စက်တင်ဘာလ ၁၃ ရက်နေ့က စတင်တဲ့ ၄၈ ကြိမ်မြောက် ကုလသမဂ္ဂ လူ့အခွင့်အရေး ကောင်စီ ပုံမှန် အစည်းအဝေးမှာ IIMM ရဲ့ တတိယမြောက် မြန်မာဆိုင်ရာ အစီရင်ခံစာကိုလည်း တင်သွင်းခဲ့ပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင်းက ဆိုးရွားလှတဲ့ ရာဇဝတ်မှုဆိုင်ရာ အထောက်အထားတွေကို စုဆောင်း ရယူနေတဲ့ IIMM နဲ့ နိုင်ငံတကာက ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ဖို့လည်း တိုက်တွန်းပါတယ်။ IIMM ကို သက်သေ အထောက်အထား ပေးပို့သူတွေ၊ နောက် သက်သေ ဖြစ်လာနိုင်သူတွေ ဘေးကင်းလုံခြုံမှု ရှိစေရေး နိုင်ငံတကာက ဆောင်ရွက်ပေးကြဖို့ မစ္စတာ Koumjian က တိုက်တွန်းပါတယ်။ အရှေ့တောင် အာရှ ဒေသတွင်း နိုင်ငံတွေနဲ့လည်း ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်နိုင်ဖို့ သူက မျှော်လင့်ထားပါတယ်။
” ကျနော်တို့ အဖွဲ့ဟာ အာဆီယံရဲ့ အချက် ၅ ချက်ပါ အစီအစဉ် ရည်မှန်းချက်တွေနဲ့လည်း အပြည့်အ၀ ကိုက်ညီမှု ရှိပါတယ်။ အထူးသဖြင့် အာဆီယံ အစီအစဉ်ထဲက ပထမဆုံး အချက် ဖြစ်တဲ့ မြန်မာနိုင်ငံတွင်း အကြမ်းဖက်မှုတွေ လျှော့ချရေး ဆိုတဲ့ ပထမဆုံး အချက်ပါ။ အဆိုးရွားဆုံးသော နိုင်ငံတကာ ရာဇဝတ်မှု အထောက်အထားတွေကို ကျနော်တို့ စုဆောင်းဖို့ ကြိုးစားနေပါတယ်၊ ဒီသက်သေ အထောက်အထားတွေကို အသေအချာ စုစည်းရယူပြီး ပြစ်မှုကျူးလွန်သူတွေ၊ နောက် ပြစ်မှု ကျူးလွန်ဖို့ အလားအလာ ရှိသူတွေကို သတင်းစကား ပါးဖို့ ဖြစ်ပါတယ်။ သက်သေ အထောက်အထားတွေကို စုဆောင်းရယူမှုဟာဆိုရင် အာဆီယံက တောင်းဆိုထားတဲ့ အကြမ်းဖက်မှုတွေ အဆုံးသတ်ရေးဆိုတာနဲ့ ကိုက်ညီမှု ရှိပါတယ်။ ဒီကိစ္စတွေ အားလုံး အတွက် အာဆီယံ နိုင်ငံတွေနဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ဖို့လည်း မျှော်လင့်ပါတယ်။ ”
IIMM မြန်မာဆိုင်ရာ လွတ်လပ်တဲ့ စုံစမ်းစစ်ဆေးရေး အဖွဲ့ကို အပ်နှင်းထားတဲ့ လုပ်ပိုင်ခွင့်ကတော့ မြန်မာနိုင်ငံတွင်းက အဆိုးရွားဆုံး နိုင်ငံတကာ ပြစ်မှုကြီးတွေ၊ နောက် နိုင်ငံတကာ ဥပဒေ ချိုးဖောက်မှု သက်သေ အထောက်အထားတွေကို စုစည်းပြီး ရာဇဝတ်မှုဆိုင်ရာ တရားစီရင်ရေး အတွက် အမှု ပြင်ဆင်ဖို့ ဖြစ်ပါတယ်။ မြန်မာဆိုင်ရာ လွတ်လပ်တဲ့ စုံစမ်းစစ်ဆေးရေး အဖွဲ့ကို အမေရိကန် က အခိုင်အမာ ထောက်ခံကြောင်းလည်း လူ့အခွင့်အရေး ကောင်စီ အစည်းအဝေးမှာ အမေရိကန်က ပြောဆိုခဲ့ပါတယ်။
” မြန်မာဆိုင်ရာ လွတ်လပ်တဲ့ စုံစမ်းစစ်ဆေးရေး ယန္တရားကို အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုက အခိုင်အမာ ထောက်ခံပါတယ်။ IIMM ရဲ့ စုံစမ်းစစ်ဆေး ဆောင်ရွက်မှုတွေမှာ တိုးတက်မှုတွေ ရှိတဲ့ အတွက်လည်း ချီးကျူးပါတယ်။ မြန်မာပြည်သူတွေ မျှော်မှန်းတဲ့ အတိုင်း လူ့အခွင့်အရေးကို လေးစားလိုက်နာပြီး ငြိမ်းချမ်း၊ ကြွယ်ဝတဲ့ ဒီမိုကရက်တစ် နိုင်ငံဖြစ်ရေး အတွက် ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်မှုတွေ ထပ်ပြီး ဖြစ်မလာအောင် ကာကွယ်ရေး၊ ဘေးဒဏ်သင့်ခံရသူတွေရဲ့ လိုအပ်ချက်တွေကို ဖြေရှင်းပေးရေး၊ ပြစ်မှုတွေ အတွက် တာဝန်ရှိသူတွေကို အရေးယူ အပြစ်ပေးနိုင်ရေး အရေးကြီးပါတယ်။ ”
မြန်မာနိုင်ငံတွင်းမှာ လက်ရှိ ဖြစ်နေတဲ့ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှု ဆိုင်ရာ ယုံကြည်လက်ခံနိုင်ဖွယ်ရှိတဲ့ ယုံကြည်စိတ်ချရတဲ့ အစီရင်ခံချက်တွေ အားလုံးနဲ့ ပတ်သက်ပြီး မြန်မာ အပါအဝင် မြန်မာရဲ့ အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံတွေ၊ ကုလသမဂ္ဂ အဖွဲ့ဝင် နိုင်ငံအားလုံးက ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ကြဖို့လည်း အမေရိကန်က တိုက်တွန်းထားပါတယ်။
